Rastgele Amatör Olta Balıkçıları Derneği

TİLAPYA AZMANI
(Tilapia sp.)

Ülkemiz sularında az bulunmakla birlikte kontrolsüz ve bilinçsizce insan eliyle yayılmaya başlamıştır. Boyu 25-30 cm olabilir, 19-20 cm boya geldiğinde eşeysel olgunluğa erişir. Taş, kaya vb. ortamlara Eylül-Mart ayları arasında yumurtlar. Yuva yapmaz, ancak yumurta ve yavrularına bekçilik yapar. Su sıcaklığına ve tuzluluğa dayanıklıdır.Yavruyken küçük omurgasız hayvanlar, kabuklu ve larvalarla beslenirken büyüdükçe daha büyük canlılarla beslenir. Sucul ortam fakirleştiğinde ve denge bozulduğunda değişikliklerden etkilenmez, balıklarla ve başka hayvanlarla beslenmesini sürdürür.

Bulundukları ortamda sayıca artarak doğal türler üzerinde baskı kurar, hatta onların yavrularını bile yer. Bulaştığı suların fiziksel koşullarını değiştirebilir ve buradaki bitki toplulukları arasındaki dengeyi az da olsa bozabilir. Biyolojik dengesi bozulmuş ortamlarda yaşayabilme kabiliyeti ve çeşitli kötü çevresel ortamlara dayanma gücü yüksektir. Çok sayıda türü vardır. Diğer cinsleri ve kendi türü ile hibrit (melez) oluşturma ihtimali yüksektir.

GÜNEŞ BALIĞI
(Lepomis gibbosus, Sunfish, Pumpkinseed Kabak Çekirdeği)

Boyları ortalama 10-15 cm olup, en fazla 22 cm’ye kadar büyüyebilirler. Ağırlıkları ise en fazla 300 g olabilir. Sırt yüzgeçleri ikiye ayrılmıştır. Solungaç kapaklarının arkasında kırmızı bir benek vardır. Mayıs- Temmuz aylarında sığ suların kumlu çukurlarına 500-5000 kadar yumurta bırakırlar ve 3-5 gün içinde açılan yumurtaları erkekler bir süre bekçilik edip korurlar. Eşeysel olgunluğa 2-3 yılda erişirler ve ortalama 9 yıl kadar ömürleri vardır. Küçük omurgasızlar, küçük kabuklular, yumurta ve larvalarla beslenirler. Erginleri küçük balıkları da yer. Sayıları arttığında yerli balıklar üzerinde büyük tehdit oluştururlar.

Aslen Amerikan kökenli olmasına karşın Avrupa sularına aşılanmış, Meriç ve Tunca Nehri ile Ülkemiz sularına girmiştir. Ekonomik önemleri olmamakla birlikte, sırf renkli görünümleri için sulara bulaştırılan en tehlikeli balıklardandır.

PSEUDORASBORA PARVA
(Stone maroko)

Boyu 11 cm. civarında olup, ağzının yukarı doğru olmasıyla kefal yavrusundan farklılık göstermektedir. Soğuk akarsular ve dereler başta olmak üzere birbirine bağlantılı bütün sularda bulunabilirler.
Su içerisinde bulunan ve özellikle yüzen yaprak, dal ve birçok yapay cisimlerin üzerine yumurta bırakabilir ve bu özelliği ile nehir, kanal vasıtasıyla süratle yayılım gösterirler.
1,4 - 4,4 yıl içerisinde sayısını ikiye katlayabilir.

Ekonomik değeri yoktur. Küçük böcekler, balık yumurtaları ve larvalarıyla beslenir. Sayıca üstünlüğe ulaşınca diğer balıkların yumurta alanlarını talan eder. Kirlilikten ve büyük sıcaklık değişimlerinden etkilenmez (-5 ile 22 Cº).
Birçok balık türü üzerinde baskı oluştururlar. Doğal balık faunasına öldürücü patojen enfeksiyonlar bulaştırması ile ekolojik zarar vermektedir.

1982 yılında ilk olarak Trakya bölgesinde görülmüş olup, nehir sistemleri ile bugün bir çok bölgede görülmektedir. 1996 yılında Aksu nehri ile Güney Anadolu bölgesine, 1999 yılından sonra Sakarya nehri ile aynı havzaya, 2000 yılında Kızılırmak havzasına ve 2003 yılından sonra da Büyük Menderes havzasında yayılım göstermiştir.

Yayılma sebebi olarak kaçak ve bilinçsiz balık avcılarının ağ, pinter gibi av malzemeleri olduğu düşünülmektedir. Küçük olması bakımından yemlik balıkların arasında amatör avcılar tarafından da taşınma olasılığı bulunmaktadır.

Ülkemizde bu balığın düşmanları bilinmemektedir. Tanıdığımız fakat ülkemiz sularında bulunmayan Büyükağızlı Levrek - Largemouth bass (Micropterus salmoides) bu balık üzerinden beslenmektedir. Bu balığı kullanarak mücadele etmek ayrıca bir başka ekolojik felakete yol açacağından yayılma yolları üzerinde durmak ve eğitim asıl mücadele şeklidir.

YAYILMA YOLLARI

Ülkemiz iç suları için yabancı ve tehlikeli olan bu balıkların en önemli yayılma şekilleri ve nedenleri şöyle özetlenebilir:

1- Nehir taşkınları (özellikle Meriç ve Tuna Nehri), gölet ve barajlardan su tahliyeleri,
2- Akvaryum balığı satıcılarının, bu balıkların zararları hakkında bilgi sahibi olmamaları,
3- Amatör balık avcıları ve akvaryum balığı ile ilgilenen hobi sahiplerinin bu balıkları iç sularımıza yaymaları,
4- “Benim memleketimdeki, köyümdeki baraj veya gölette bu renkli balıklardan neden olmasın?” düşüncesine sahip vatandaşlarımız,
5- Satıcılarının, elde kalan balıkları başka sulara bırakmaları.

YAYILMALARI NASIL ÖNLENEBİLİR ?

1- Bu balıkların yayılmasında bilinçsiz amatör balıkçılar en önemli paya sahiptir. Gerek ilgili devlet kurumları, gerekse sivil toplum kuruluşları çeşitli yayınlarıyla, insanların bilinçlendirilmesinde etkili olabilirler. Nitekim Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nın iki yılda bir yayımladığı, DSİ, KORGEM, AMOBED Rastgele- Der gibi devlet kuruluşları ve derneklerin katılımlarıyla hazırlanan “Denizlerde ve İç Sularda Amatör (Sportif) Avcılığı Düzenleyen Sirküler” kitapçığı (12 Ağustos 2004 tarih ve 25551 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 36/2 numaralı sirküler) kapsamında bu balıkların zararları açıklanmıştır.

2-En önemli ikinci önlem ticarî akvaryum balıkçılarının bilinçlendirilmesi ve denetlenmesidir. Bu balıkları satın alan herkese bunların zararları kısaca açıklanmalı ve kesinlikle akvaryum dışında doğaya bırakılmamasının önemi hatırlatılmalıdır. Uygar toplumlarda amatör balıkçılık malzemesi satan marketler hem bilgi hem de avcılık sertifikası vermektedirler. Ülkemizde de bunların yapılması gerekmektedir.

3-Ticarî balıkçılık yapan kooperatif ve diğer kiracılar, kiralama aşamasında bu balıklar hakkında bilinçlendirilmelidir.

4-Koruma ve kontrol görevi yapan memur ve kuruluşlar (Jandarma, emniyet güçleri, korucu, bekçi, muhtar) bu balıklar konusunda da eğitilmelidir.

5-Bu balıkların yayılmasına mâni olmak amacıyla caydırıcı para ve hapis cezaları için acil kanunî düzenlemeler yapılmalıdır.
(Amatör balıkçılık konusunda söz sahibi olan ve FAO tarafından “en iyi balık avı yönetiminin” gerçekleştirildiği ülkelerden biri olarak gösterilen Avustralya’da; bu balıkların etlerinin lezzetli bulunup sevilme ihtimaline karşı yenmeleri yasaklanmış, yakalandığında derhal su dışına çıkarılıp öldürülmesi ve gömülmesi tavsiye edilmiştir. Bu balıkların canlı yada ölüsünün yem olarak kullanılması bile yasaklanmıştır. Bunları taşıyan, besleyen, üreten, alıp satanlara Avustralya’da 150.000 Avustralya Doları para cezası uygulanmaktadır.)

6-Kaçak avcılık konusundaki ihbarlar için 24 saat açık Alo Bilgi Hattı kurulmalıdır.
(Dünyada amatör balıkçılık konusunda söz sahibi birçok ülkede bu hatlar mevcut olup, 24 saat açık ücretsiz olarak hizmet vermektedir. Öreğin Avustralya’da 116 )

Bu balıkların yayılmasının önlenmesi için alınacak en iyi ve kalıcı yöntem eğitimdir. Herkes bu yazılanları birkaç kişiye anlatsa, çok şey değişir.

Kaynak:Kadir ÜSTÜNDAĞ (Biyolog)